De PES-structuur is een essentieel hulpmiddel voor zorgverleners om medische of verpleegkundige diagnoses te stellen en doelgerichte zorgplannen te ontwikkelen. Dit meetinstrument biedt een gestructureerde aanpak om tot de kern van het probleem te komen, SMART-doelen te formuleren en vervolgens actie te ondernemen. De CanMEDS rol van zorgverlener gebruikt de PES om de verpleegkundige diagnose op te stellen. In dit artikel verkennen we de PES-structuur in detail, begrijpen we de werking ervan en onderzoeken we hoe het de kwaliteit van zorg kan verbeteren. We illustreren dit met praktische voorbeelden van situaties waarin de PES-structuur gebruikt wordt.
Wat is de PES structuur?
De afkorting PES staat voor:
P: Probleem: Hier wordt het aard van het probleem beschreven, zoals pijn, vermoeidheid, hoofdpijn, en andere symptomen die de patiënt ervaart.
E: Ethiologie: Dit omvat de oorzaak van het probleem, variërend van aangeboren aandoeningen tot verwondingen of ziekten.
S: Symptomen: Hier worden de specifieke tekenen en symptomen geïdentificeerd die gerelateerd zijn aan het probleem, zoals roodheid van de huid, koorts, verlies van eetlust, enzovoort.
Door middel van het identificeren van het probleem, de oorzaak en de symptomen, kunnen zorgverleners een gedetailleerd beeld krijgen van de aard van de aandoening en dan doelgericht de behandeling bepalen.
De PES-structuur wordt vaak in combinatie met andere verpleegkundige methoden en modellen gebruikt, zoals de verpleegkundige diagnoses van Carpenito, Nanda of de 11 Gezondheidspatronen van Gordon. Het helpt bij het stellen van verpleegkundige diagnoses en het ontwikkelen van CanMEDS-rollen, zoals samenwerkingspartner of communicator, evenals bij het klinisch redeneren.
Hoe maak je een PES structuur? Een voorbeeld van toepassing
Je herkent een probleem bij jouw patiënt. Bijvoorbeeld: jouw patiënt heeft iedere avond een te hoge bloedsuikerspiegel. Of, je patiënt krijgt een doorligplek (decubitus) op zijn stuit. Voor dit soort problemen kan een verpleegkundige talloze interventies inzetten. Je weet echter niet zeker welke interventies je het beste kunt inzetten, aangezien je de oorzaken van het probleem niet kent. Om daar achter te komen kun je een PES structuur samenstellen. Let er daarbij op dat je objectief blijft! Om dat te doen kun je de volgende vragen stellen:
P: Probleem
Wat zegt je verpleegkundige (of klinische) blik of observatie over het probleem?
Welke klachten uit de patiënt?
Wordt de patiënt hierdoor beperkt in zijn doen en laten?
E: Ethiologie
Welke oorzaken herken je?
Zijn er overige factoren die invloed hebben op het probleem? Denk aan overig medicatiegebruik of intoxicaties (roken, alcohol, drugs), eerdere traumatische ervaringen, maatschappelijke of psychosociale problemen? Heeft de patiënt een netwerk om zich heen waar hij op terug kan vallen?
S: Symptomen
Welke symptomen herken je?
Hebben deze symptomen gevolgen voor jouw patiënt? Op somatisch (lichamelijk) of mentaal (geestelijk) gebied? Wat is de reactie van de patiënt?
Waar moet je op letten bij het schrijven van een PES?
Let erop dat je objectief blijft in je formuleringen en dus oppast niet je eigen mening te gebruiken. Stel, je patiënt krijgt doorligplekken en jij zegt dat dat komt doordat hij teveel in bed ligt. Dat is geen objectieve observatie, maar een subjectieve. Objectief is bijvoorbeeld wel: “Meneer X. heeft sinds 2 dagen koorts.”, want dat kun je meten met de thermometer. Of “Mevrouw Y. heeft een blaaskatheter en produceert 1,5 liter urine per dag.”. Dat kun je namelijk checken en is daarmee een gegeven. Dat maakt dat het objectief is.
Oefenen met een voorbeeld PES
Aan de hand van een voorbeeld casus gaan we oefenen en analyseren met PES.
Meneer X. is jouw patiënt in het ziekenhuis. Hij ligt op een vier-persoonszaal. Hij is afhankelijk van hulp en kan zichzelf niet zelfstandig redden met ADL en mobiliseren. Van de 24 uur per dag komt hij 3 keer, op jouw aandringen, uit bed. Dan zit hij even in de stoel naast het bed en mobiliseert hij onder begeleiding naar het toilet of de badkamer. Daarnaast komt de fysiotherapeut één keer per dag met hem oefenen. Meneer X. heeft weinig eetlust en laat ruim de helft van zijn maaltijden staan. Hij heeft al jaren diabetes mellitus en gebruikt daarvoor insuline. Je ziet dat hij een erg rode huid heeft op zijn stuit. Zijn huid is op die plaats ontveld en hij geeft pijnklachten aan, precies op die plek.
De PES opstellen in deze casus kan als volgt:
P: Probleem
1. Meneer X. heeft doorligplekken.
2. Hij heeft pijn, vooral op de stuit.
E: Ethiologie (oorzaak)
1. De patiënt brengt gemiddeld 21 uur per dag in bed door.
2. Hij heeft weinig eetlust en laat meer dan de helft van zijn maaltijden staan.
3. Dhr. lijdt aan diabetes.
S: Symptomen
1. De huid op zijn stuit is ontveld en vertoont ernstige roodheid.
Met behulp van de PES-structuur kunnen zorgverleners nu duidelijk het probleem (doorligplekken), de oorzaken (langdurig bedrust, ondervoeding, diabetes) en de symptomen (huidproblemen) identificeren. Dit stelt hen in staat om doelgerichte interventies en behandelingen te plannen en de patiëntenzorg te verbeteren.
In de gezondheidszorg worden er talloze meetinstrumenten gebruikt om de (kwaliteit van) geleverde zorg te monitoren of te meten, zoals de Glasgow Coma Schaal of het meten van vitale functies, zoals de ademhaling of hartslag. Wil je daar meer over weten? Bekijk dan het artikel over meetinstrumenten in de gezondheidszorg.