De PES structuur methode is een hulpinstrument of meetinstrument om een medische of verpleegkundige diagnose te stellen. Het wordt door verpleegkundigen gebruikt bij het opstellen en maken van een verpleegplan of zorgplan. Doordat je middels de PES structuur tot het juiste probleem bent gekomen, kun je makkelijker SMART doelen formuleren om vervolgens tot actie te komen. De CanMEDS rol van zorgverlener gebruikt de PES om de verpleegkundige diagnose op te stellen.
In dit artikel zullen we dieper ingaan op de PES-structuur, wat het is, hoe het werkt en hoe het kan bijdragen aan een betere zorgverlening. We zullen ook enkele voorbeelden geven van situaties waarin de PES-structuur van pas kan komen.
Wat is de PES structuur?
De afkorting PES staat voor:
P: Probleem
Hier gaat het om de aard van de klacht of aandoening die de patiënt ervaart, zoals pijn, vermoeidheid, hoofdpijn, enz.
E: Ethiologie
Dit betreft de oorzaak van het probleem. Dit kan variëren van een aangeboren aandoening tot een verwonding of ziekte.
S: Symptomen
Hier gaat het om de specifieke tekenen en symptomen die geassocieerd zijn met het probleem, zoals roodheid, koorts, verlies van eetlust, enz.
Door middel van het identificeren van het probleem, de oorzaak en de symptomen, kunnen zorgverleners een gedetailleerd beeld krijgen van de aard van de aandoening en een gerichtere behandeling bepalen.
PES wordt vaak gebruikt in combinatie met andere verpleegkundige methodes en modellen, zoals de verpleegkundige diagnoses van Carpenito Nanda, of de 11 Gezondheidspatronen van Gordon. Het kan gebruikt worden om een verpleegkundige diagnose te stellen, het ontwikkelen van de CanMEDS rollen (samenwerkingspartner of communicator) of bij het klinisch redeneren.
Hoe maak je een PES structuur? Een voorbeeld:
Je herkent een probleem bij jouw patiënt. Bijvoorbeeld: jouw patiënt heeft iedere avond een te hoge bloedsuikerspiegel. Of, je patiënt krijgt een doorligplek (decubitus) op zijn stuit. Voor dit soort problemen kan een verpleegkundige talloze interventies inzetten. Je weet echter niet zeker welke interventies je het beste kunt inzetten, aangezien je de oorzaken van het probleem niet kent. Om daar achter te komen kun je een PES structuur samenstellen. Let er daarbij op dat je objectief blijft! Om dat te doen kun je de volgende vragen stellen:
P: Probleem
Wat zegt je verpleegkundige (of klinische) blik of observatie over het probleem?
Welke klachten uit de patiënt?
Wordt de patiënt hierdoor beperkt in zijn doen en laten?
E: Ethiologie
Welke oorzaken herken je?
Zijn er overige factoren die invloed hebben op het probleem? Denk aan overig medicatiegebruik of intoxicaties (roken, alcohol, drugs), eerdere traumatische ervaringen, maatschappelijke of psychosociale problemen? Heeft de patiënt een netwerk om zich heen waar hij op terug kan vallen?
S: Symptomen
Welke symptomen herken je?
Hebben deze symptomen gevolgen voor jouw patiënt? Op somatisch (lichamelijk) of mentaal (geestelijk) gebied? Wat is de reactie van de patiënt?
Waar moet je op letten bij het schrijven van een PES?
Let erop dat je objectief blijft in je formuleringen en dus oppast niet je eigen mening te gebruiken. Stel, je patiënt krijgt doorligplekken en jij zegt dat dat komt doordat hij teveel in bed ligt. Dat is geen objectieve observatie, maar een subjectieve. Objectief is bijvoorbeeld wel: “Meneer X. heeft sinds 2 dagen koorts.”, want dat kun je meten met de thermometer. Of “Mevrouw Y. heeft een blaaskatheter en produceert 1,5 liter urine per dag.”. Dat kun je namelijk checken en is daarmee een gegeven. Dat maakt dat het objectief is.
Oefenen met een voorbeeld PES
Aan de hand van een voorbeeld casus gaan we oefenen met PES.
Meneer X. is jouw patiënt in het ziekenhuis. Hij ligt op een vier-persoonszaal. Hij is afhankelijk van hulp en kan zichzelf niet zelfstandig redden met ADL en mobiliseren. Van de 24 uur per dag komt hij 3 keer, op jouw aandringen, uit bed. Dan zit hij even in de stoel naast het bed en mobiliseert hij onder begeleiding naar het toilet of de badkamer. Daarnaast komt de fysiotherapeut één keer per dag met hem oefenen. Meneer X. heeft weinig eetlust en laat ruim de helft van zijn maaltijden staan. Hij heeft al jaren diabetes mellitus en gebruikt daarvoor insuline. Je ziet dat hij een erg rode huid heeft op zijn stuit. Zijn huid is op die plaats ontveld en hij geeft pijnklachten aan, precies op die plek.
De PES opstellen in deze casus kan als volgt:
P: Probleem
Meneer X. heeft doorligplekken.
Hij heeft pijn op die plaats: de stuit.
E: Ethiologie (oorzaak)
Meneer X. ligt gemiddeld 21 uur per dag op bed.
Hij eet de helft van zijn maaltijden.
Dhr. heeft diabetes.
S: Symptomen
De huid op zijn stuit is ontveld en is erg rood.
In de gezondheidszorg worden er talloze meetinstrumenten gebruikt om de (kwaliteit van) geleverde zorg te monitoren of te meten, zoals de Glasgow Coma Schaal of het meten van vitale functies, zoals de ademhaling of hartslag. Wil je daar meer over weten? Bekijk dan het artikel over meetinstrumenten in de gezondheidszorg.