Een CAT (critically appraised topic) is korte samenvatting van een medisch onderwerp, waarin de feiten en bevindingen van een of meerdere wetenschappelijke studies worden beoordeeld en geëvalueerd.  Ook in de wereld van verpleegkunde is dit een steeds vaker voorkomend toetsproduct. Bij het doen van (medisch of verpleegkundig ) evidence based practice (EBP) onderzoek, kun je dit tegenkomen. Om je te helpen bij het doen van onderzoek kun je boeken over evidence based (verpleegkundig) onderzoek gebruiken.

Wat is het doel van een medische CAT?

Het doel van een CAT is om snel en efficiënt relevante informatie over een specifiek onderwerp te verzamelen en te analyseren, om zo beter geïnformeerde beslissingen te kunnen nemen in de klinische praktijk.

Tijdens de opleiding tot hbo verpleegkundige of verpleegkundig specialist moet de student onderzoek doen naar een vraagstuk. Het uitvoeren van een CAT wordt steeds vaker van de student als opdracht  gevraagd. Begeleiding en coaching van school kan hierbij helpen. Het doel van het maken van een CAT is dus om best evidence practice uit literatuurstudies te integreren in de dagelijkse praktijk. Dus: hoe kan ik dit onderzochte thema naar de dagelijkse praktijk vertalen. In allerlei instellingen en werkvelden in de gezondheidszorg worden CATs uitgevoerd; van huisartsenpraktijk tot verpleeghuis en van GGZ instelling tot het ziekenhuis.

Hoe maak je een CAT?

Uiteindelijk werk je toe naar het eindproduct: een samenvatting van kritisch geanalyseerde literatuurstudies, die een geformuleerde vraag beantwoorden en je zo relevant bewijs geven. Dat doe je het best volgens de volgende stappen.

Stap 1: aanleiding

Misschien loop je tegen een probleem aan in je dagelijkse werk. Dat hoeft geen groot probleem te zijn. “Kan deze patiënt met deze hypothyreoïdie baat hebben bij een glutenvrij dieet?” of “Ik haal bij patiënten met een tijdelijke blaaskatheter de katheter voor de nacht uit. Maar zou dat eigenlijk niet overdag al kunnen?”. Er is altijd een aanleiding voor je casus. Soms is er een individuele patiëntencasus, soms is er iets waar je tegenaan loopt bij een hele groep patiënten of cliënten. Het is nu belangrijk dat je deze aanleiding in een concrete vraag zet. Maak het daarbij niet te  breed.

Stap 2: vraag opstellen

Om een goed geformuleerde onderzoeksvraag op te stellen, kun je gebruik van de PICO. Doe daar je voordeel mee, want dat scheelt je in het zoeken in de literatuur! Met het voorbeeld van stap 1 zou een vraag kunnen zijn: “Welk risico loopt een patiënt met een tijdelijke blaaskatheter wanneer je deze blaaskatheter overdag verwijderd, in plaats van voor de nacht?” of “In hoeverre hebben patiënten met hypothyreoïdie baat bij een glutenvrij dieet?”

Stap 3: literatuur zoeken

Nu ga je zoeken naar betrouwbare en relevante literatuur, bijvoorbeeld in de databases van Cochrane en Pubmed. Je zou misschien denken dat al het onderzoek dat in deze grote databases staat betrouwbaar is, maar dat is niet per definitie zo. Er zijn legio onderzoeken en ieder soort onderzoek heeft een bepaalde status op de ‘piramide van bewijslast’. Zo scoort een Systematic Review (SR) hoger dan een los cohortonderzoek. Het gaat te ver om dit hier uitgebreid te bespreken, maar probeer zo betrouwbaar en valide mogelijk onderzoek te vinden voor jouw CAT. Beoordelingsformulieren om je onderzoek te toetsen vind je hier: Cochrane beoordelingsformulieren.

Stap 4: evalueren

Nu ga je kritisch analyseren en evalueren en schrijf je de uiteindelijke samenvatting. Daar zitten vaak voorwaarden aan, zoals een maximum van 1000 woorden. Tevens is het vaak de bedoeling dat de CAT mondeling gepresenteerd wordt aan de hand van een presentatie of poster pitch. Vraag aan je schoolinstelling wat de voorwaarden zijn. Wees je bewust van het feit dat onderzoek altijd ook kritisch bekeken moet worden. Ook kan er sprake zijn van bepaalde bias. Let daar goed op. Het kan namelijk zijn dat er in het gekozen onderzoek alleen vrouwelijke deelnemers zijn geïncludeerd of alleen deelnemers uit een bepaald deel van de wereld. Wat vind je daarvan? Kun je het onderzoek nu klakkeloos als conclusie voor al je cliënten gebruiken? 

Stap 5: aanbevelingen

Je hebt nu vast een goed beargumenteerd oordeel en conclusie omschreven. Je hoeft het er niet mee eens te zijn, maar kun je je vraag nu beantwoorden? Misschien is je conclusie dat er te weinig onderzoek gedaan is om een echt goed antwoord te geven. Dat is ook een antwoord. Je kunt dan bijvoorbeeld een aanbeveling doen waarbij je aangeeft dat het gewenst is dat er meer onderzoek en studie naar het onderwerp wordt verricht. Misschien vind je het een goed idee om een klinische les te (laten) geven over het onderwerp. Dat is een prachtige aanbeveling! Hoe dan ook, je hebt een praktisch probleem kritisch onderzocht en kunt hier een goed onderbouwde conclusie aan binden. Eventueel met een aanbeveling over hoe het beter zou kunnen.

Tips bij het opstellen van een CAT voor verpleegkundigen

Zorg ervoor dat de literatuur die je vindt relevant en betrouwbaar is. Artikelen en studies moeten origineel zijn en het liefst zo actueel mogelijk. Inzichten van 30 jaar geleden kunnen al flink verouderd zijn. Richtlijnen, vaak opgesteld door experts, belangen-, patiënten-, of specialismeverenigingen, kunnen niet altijd gebruikt worden. Dat zijn namelijk geen originele artikelen. Vaak is er een voorwaarde dat de CAT minimaal moet bestaan uit minstens één systematic review en één origineel onderzoeksartikel (dus geen review). Gebruik de ‘pyramid of evidence‘ om relevantie te bepalen. Mocht je onvoldoende literatuur kunnen vinden, bedenk dan of je je vraag wellicht moet aanpassen.

Handleiding om een CAT te maken

Het beste maak je een CAT volgens een gestructureerd stappenplan, zodat je het beste resultaat zal behalen. De handleiding van de huisartsenopleiding van het UMCG heeft een instructie opgesteld voor hun studenten. De handleiding vind je via deze link.