Wat is een voedingssonde? Ook wel maagsonde of neusmaagsonde genoemd. Je leest wat een indicatie van een sonde kan zijn, hoe het inbrengen en verzorgen gaat. Tenslotte worden er tips gegeven voor verpleegkundigen die in het werk met de voedingssonde te maken krijgen.
Wat is een sonde?
Een sonde is een katheter (dun slangetje) dat in de maag uitkomt. Het slangetje bevat kleine gaatjes aan de zijkanten waardoor voeding en vocht toegediend kan worden. Patiënten met een sonde krijgen sondevoeding dat meestal middels een sondevoedingspomp wordt toegediend.
Waarom krijgt een patiënt een sonde?
Patiënten krijgen dit geïndiceerd wanneer het hen niet zelfstandig lukt om drinken en voeding tot zich te nemen, bijvoorbeeld bij ondervoeding. Via de voedingssonde wordt dan vloeibare voeding, drinken en zo nodig medicatie toegediend. De meest bekende soort is de neusmaagsonde.
Welke soorten sondes zijn er?
Er zijn verschillende soorten sondes. Voor elke situatie wordt een geschikte vorm gevonden.
Neusmaagsonde
De meestvoorkomende sonde is de neusmaagsonde. Deze voedingssonde wordt via de neus ingebracht. Het slangetje komt via de slokdarm uiteindelijk in de maag terecht, waar het uiteinde zal blijven liggen. Nu kan de patiënt zonder te hoeven slikken toch voeding, vocht of medicijn toegediend krijgen. Deze soort voedingssonde wordt het meest ingebracht en leer je tijdens je opleiding bij de verpleegtechnische handelingen.
PEG sonde
Meestal wordt een PEGsonde; percutane endoscopische gastronomie, geïndiceerd wanneer er een langere gebruiksduur wordt verwacht (minstens 6 weken) of wanneer er meer risico op het (al dan niet per ongeluk) verwijderen van de slang. Dat is vaker het geval bij kinderen en cliënten in de gehandicaptenzorg. Deze sonde wordt niet door de verpleegkundige zelf geplaatst, maar gebeurt meestal op de operatiekamer. Met een endoscoop wordt de slang door de huid heen in de maag geplaatst, dwars door de buikwand. Bekend bij deze sonde is de Mic-Key (of Mickey) button die je op de buik ziet liggen en vanwaar toegang wordt verschaft tot de sonde. Tegenwoordig wordt een sonde ook steeds meer onder doorlichting ingebracht op de afdeling radiologie. Dat wordt een PRG (percutane radiologische gastroscopie) genoemd.
Duodenum sonde
Wanneer de maag moet worden ontlast en er toch voeding of medicatie toegediend moet worden, kan er gekozen worden voor de duodenumsonde. Deze voedingssonde wordt, net als de neusmaagsonde, via de neus ingebracht, maar wordt dan tot in de darmen geschoven. Namelijk tot in het duodenum: het eerste deel van de dunne darm.
Tenslotte kan een arts kiezen voor een sonde die weliswaar via de neus wordt ingebracht, maar verder dan de maag ligt doorgeschoven. Op die manier kan de maag ontlast worden.
Wanneer duidelijk is dat een patiënt minstens 6 weken via de sonde moet worden gevoed, wordt hiervoor gekozen. Tenslotte kan een arts kiezen voor een oplossing waarbij de slang weliswaar via de neus wordt ingebracht, maar verder dan de maag ligt doorgeschoven. Op die manier kan de maag ontlast worden. Tegenwoordig wordt een sonde ook steeds meer onder doorlichting ingebracht op de afdeling radiologie. Dat wordt een PRG (percutane radiologische sonde) genoemd.
Hoe de voedingssonde verzorgd moet worden lees je hier onder.
Problemen met een sonde verhelpen en verzorgen
Wanneer je als patiënt, verzorgende of verpleegkundige problemen ondervindt met de voedingssonde raadpleeg dan eerst het protocol van je instelling. Exacte protocollen kunnen verschillen per werkveld. Daarnaast staan hieronder nog enkele algemene tips die gelden voor de verzorging van een (verstopte) sonde.
-
- Spuit het slangetje preventief een aantal keer per dag door. Gebruik hiervoor geen koud water, maar lauwwarm kraanwater en een spuitje waarmee je doorspuit.
- Zorg ervoor dat je weet of de medicatie die je door de sonde spuit de sonde kan doen verstoppen. Van paracetamol (gemaald) is bekend dat het een voedingssonde kan doen verstoppen. Dit soort informatie kun je bijvoorbeeld vinden op de website van apotheek of oralia.
- Vermaal de medicatie die je door de sonde spuit. Op die manier zorg je ervoor dat te grote stukjes de slang niet doen verstoppen.
De sonde is verstopt! Wat nu? Tips bij verstopping
De voedingssonde is verstopt! Het lukt je niet om de slang door te spuiten met water of je voedingspomp geeft een foutmelding. Er zijn een aantal dingen die je kunt doen om dit op te lossen.
- Met een kleiner spuitje kun je meer druk zetten dan met een grote spuit. Probeer de slang dan ook door te spuiten met een klein spuitje gevuld met lauwwarm water. Liever een 5cc of 10cc spuitje dan een 20cc of 50cc spuit. Is het gelukt? Herhaal het doorspuiten dan nog een aantal keer tot het weer soepel doorloopt.
- Kun je de oorzaak van verstopping in de slang zien? Misschien zie je restjes van medicatie zitten. Kneed het slangetje op dit punt iets. Probeer de verstopping ‘los te kneden’. Trek daarna de ‘restjes’ op met de spuit en spoel daarna na met lauwwarm water door.
- Spuit de sonde door met lauwwarm (kraan)water en vermijd koud water. Dat is vriendelijker voor de patiënt en werkt beter oplossend.
- Werken bovenstaande tips niet? Trek dan een klein spuitje (5 of 10 cc) Natriumbicarbonaat 4,2% op en spuit dit in de sonde. Laat dit 10 tot 15 minuten inwerken en probeer daarna het slangetje door te spuiten. Herhaal dit zo nodig een aantal keer, met enkele minuten tussenpauze. Het kan geen kwaad dat de vloeistof in de maag van de patiënt komt. Het is niet schadelijk.
- Gebruik géén koolzuurhoudende dranken. Eerder werd er gebruik gemaakt van cola om de sonde te ontstoppen. Echter zorgen deze dranken ervoor dat de eiwitten vervlokken en zo juist nog meer verstopping uitlokken.
Verpleegkundigen komen regelmatig in aanraking met voedingssondes. Het is goed om te weten wat het inhoudt en wat praktische tips zijn bij de verzorging van de voedingssonde.
Lees verder over andere verpleegkundige kennis thema’s zoals vochtbeperking en verpleegkundig rekenen.