Bij een moreel beraad in de gezondheidszorg en in de verpleegkunde, wordt gestructureerd een gesprek gevoerd over een ethische kwestie. Dat gebeurt doorgaans volgens een bepaalde structuur en onder leiding van een gespreksleider, zoals een (ervaren) verpleegkundige of bijvoorbeeld een geestelijk verzorger.
Wat is een moreel beraad?
Een moreel beraad is een gesprek met betrokkenen over ethiek. Het gaat daarbij in de eerste plaats om een dilemma of een probleem uit de praktijk. Het is bedoeld om zorgprofessionals te ondersteunen bij het nemen van beslissingen in complexe situaties waarin ethische waarden en normen in het geding zijn. Een van de deelnemers brengt een casus in. Er volgt een discussie waarbij morele vragen worden besproken. De verschillende deelnemers hebben een interactieve conversatie over het onderwerp en reflecteren daar op. Er wordt gesproken over de best mogelijk te leveren zorg in deze situatie. Het interessante ervan is dat verschillende overtuigingen, normen en waarden van de deelnemers naar voren komen.
Wat is het doel van moreel beraad?
Enerzijds is het doel van moreel beraad het zoeken naar de beste zorg voor de zorgvrager in de kwestie. Anderzijds kunnen morele competenties van de deelnemers van het beraad beter ontwikkeld worden. Doordat er gestimuleerd wordt om met collega’s of andere betrokkenen te discussiëren wordt de kwaliteit van zorg op instellingsniveau verbeterd. Het doel van het moreel beraad is niet om een oplossing te vinden, maar om bewustwording en inzicht te creëren, en om de dialoog over ethische kwesties te bevorderen.
Voorbeeld van een moreel beraad
Een beraad kan gaan over kleine en grote beslissingen. Denk daarbij aan een gesprek over het levenseinde van een patiënt. Of een beslissing over wel of niet opereren van een vergevorderde demente zorgvrager. Maar ook zaken als het betrekken van familie bij de zorg of de omgang van collega’s met elkaar. Het gaat dus vrijwel altijd over ethische vraagstukken. Drie voorbeelden voor een moreel vraagstuk zijn:
- Mag je als verpleegkundige meewerken aan een behandeling die in strijd is met je persoonlijke overtuigingen, bijvoorbeeld euthanasie?
- Hoe ga je om met een patiënt die zelfbeschadigend gedrag vertoont en weigert mee te werken aan behandeling?
- Wat is de beste manier om de privacy van een patiënt te waarborgen wanneer informatie gedeeld moet worden met andere zorgverleners of familieleden?
Ethiek voor de verpleegkundige
Van verpleegkundigen wordt tijdens de opleiding verpleegkunde verwacht dat zij een dilemma uit de praktijk bespreken in een moreel beraad. Soms brengen zij zelf een ethisch probleem in. Een andere keer wonen zij een gepland beraad over ethiek in de praktijk bij. Het bijwonen of organiseren van een moreel beraad hoort bij het ontwikkelen van de CanMEDS rol van samenwerkingspartner. Zoals in het beroepsprofiel staat beschreven.
Stappenplan voor een moreel beraad
Een moreel beraad verloopt doorgaans via een vaste structuur. Daarbij is het goed om een stappenplan te gebruiken. Zoals het Utrechts stappenplan of het Nijmeegse methode. Een ander voorbeeld is de volgende structuur:
Breng een casus in
Wat is de aanleiding? Waarom speelt dit probleem nu? Waarom is dit een probleem?Het formuleren van het dilemma
Dit doe je met de deelnemers aan het gesprek. Wat is nu precies het probleem?Verheldering
De deelnemers krijgen de mogelijkheid om vragen te stellen aan de inbrenger van de casus om duidelijkheid te krijgen. Bevraag hierbij de context van de situatie. Probeer hierbij niet te oordelen.Waarden en normen
Wie zijn de betrokkenen in de casus? Vergeleken met alle andere partijen: wat zijn de waarden en normen voor een ieder? Wat zou hen kunnen motiveren om zo te handelen? Een waarde betekent: “Wat vinden we belangrijk?”. Een norm betekent: “Wat spreken we met elkaar af?”Keuze
Welke keuze maak je en waarom? Wat maakt dat jij (toch) voor achter dit alternatief staat? Zou je nu anders handelen wanneer dit nog eens voor zou komen?Discussie en conclusie
Bespreek de keuzes, normen en waarden van de deelnemers. Begrijp je het perspectief van de overige gespreksdeelnemer? Welke vervolgstappen zouden nu genomen moeten worden in de casus van het beraad. Wat heb je daarvoor nodig?Evaluatie
Tot slot wordt er geëvalueerd. Hoe voel je je bij de conclusie en de oplossing die aangedragen is? Hoe komt het dat je je zo voelt?
