In de snel evoluerende wereld van de gezondheidszorg zijn er steeds meer gespecialiseerde zorgprofessionals die een cruciale rol spelen in het leveren van hoogwaardige patiëntenzorg. Twee van deze professionals zijn de verpleegkundig specialist (VS) en de physician assistant (PA). Hoewel hun rollen vaak overlappen, zijn er belangrijke verschillen die het waard zijn om te begrijpen. In dit artikel zullen we de rollen, verantwoordelijkheden en opleiding van beide professionals verkennen.

De verpleegkundig specialist (VS)

Een verpleegkundig specialist is een geregistreerde verpleegkundige met aanvullende gespecialiseerde opleiding op masterniveau. De titel die de VS draagt is Master of Science (Msc). Een VS is bevoegd om  taken uit te voeren die traditioneel binnen het bereik van artsen vallen, bijvoorbeeld in gespecialiseerde gebieden zoals cardiologie, oncologie, psychiatrie en meer. Hier zijn enkele belangrijke kenmerken van de verpleegkundig specialist:

1. Opleiding: Om een verpleegkundig specialist te worden, moeten verpleegkundigen eerst een bacheloropleiding (hbo) in de verpleegkunde voltooien en liefst enkele jaren ervaring opdoen. Met een andere vooropleiding zoals inservice opleiding verpleegkunde of anesthesiemedewerker is het mogelijk dat je wordt toegelaten middels een assessment via de Hogeschool. Daarna volgen ze een twee jaar durende masteropleiding tot verpleegkundig specialist , waar ze zich specialiseren in een specifiek specialisme: AGZ (algemene gezondheidszorg) of GGZ (geestelijke gezondheidszorg). De studie heet Master of Advanced Nursing Practise (MANP).

2. Bevoegdheden: Verpleegkundig specialisten hebben bevoegdheden voor het stellen van diagnoses, het voorschrijven van medicijnen, het bestellen van laboratoriumtests, aanvullend onderzoek en het ontwikkelen en beheren van behandelplannen. Ze werken vaak onafhankelijk, maar kunnen ook samenwerken met artsen en andere zorgverleners. Binnen het team van behandelaren wordt de dagelijkse praktijk en werkafspraken per instelling voor de VS afgesproken.

3. Focus op Verpleegkunde: Het belangrijkste onderscheidende kenmerk van verpleegkundig specialisten is hun basis als verpleegkundige. Ze benaderen patiëntenzorg vanuit een holistisch perspectief en leggen de nadruk op zowel de fysieke als de emotionele behoeften van de patiënt.

4. Werkplek: de verpleegkundig specialist is werkzaam in vrijwel alle werkvelden in de gezondheidszorg: het ziekenhuis, huisarts, thuiszorg, ouderenzorg, gehandicaptenzorg, GGZ, justitie en meer.

De physician assistant (PA)

Een physician assistant is een medische professional die zelfstandig of onder supervisie van een arts werkt. Ze zijn getraind om medische taken uit te voeren en directe patiëntenzorg te bieden. Hier zijn enkele belangrijke kenmerken van de physician assistant:

1. Opleiding: Physician assistants volgen doorgaans een bacheloropleiding en voltooien vervolgens een 2,5 jaar durend PA-programma op masterniveau. Nadien mogen zij de erkende titel Master Physician Assistant (MPA) voeren. Het studieprogramma omvat uitgebreide medische training en klinische skills. Om toegelaten te worden tot de opleiding moet de student een hbo opleiding in de gezondheidszorg behaald hebben, zoals bijvoorbeeld fysiotherapie, radiodiagnostisch laborant, logopedie of diëtetiek. Met een andere vooropleiding zoals inservice opleiding verpleegkunde of anesthesiemedewerker is het mogelijk dat je wordt toegelaten via een assessment.

2. Bevoegdheden: Physician assistants werken zelfstandig onder supervisie van een arts en kunnen taken uitvoeren zoals het nemen van medische anamnese, het uitvoeren van fysieke onderzoeken, het voorschrijven van medicijnen en het assisteren bij chirurgische ingrepen. In de praktijk voeren zij vaak zelfstandig spreekuur of visite uit.

3. Focus op Geneeskunde: Het belangrijkste onderscheidende kenmerk van physician assistants is hun medische achtergrond. Ze zijn opgeleid om de diagnose en behandeling van medische aandoeningen uit te voeren.

De belangrijkste verschillen tussen VS en PA

Het belangrijkste verschil tussen een verpleegkundig specialist en een physician assistant is hun basisopleiding. Een VS begint als verpleegkundige en specialiseert zich vervolgens in een bepaald vakgebied, terwijl een PA begint met een medische (ondersteunende) opleiding en zich concentreert op algemene geneeskunde.

Een ander verschil is de focus in de dagelijkse praktijk. De PA voert doorgaans meer medische taken uit en verlicht daarmee het takenpakket van de arts. De VS gebruikt de verpleegkundige achtergrond om op een holistische wijze de zorgvrager te behandelen en begeleiden in het zorgproces.

Hogeschool HAN, waar de opleiding tot zowel VS als PA gevolgd kan worden, vermeldt op haar website: “Bij een verpleegkundig specialist ligt de kern bij het verbeteren van zorg, naast het overnemen van medische taken. De verpleegkundig specialist is specialistisch inzetbaar op zowel medisch als verpleegkundig vlak.”
Over PA zegt het HAN het volgende: “Bij een physician assistant ligt de kern bij het zelfstandig uitvoeren van medische taken, waarmee de physician assistant de arts ondersteunt. “. Er kan grofweg dus gesteld worden dat de de VS tussen de arts en verpleegkundige instaat en de PA zogezegd meer naast de arts staat.

In conclusie, zowel verpleegkundig specialisten als physician assistants spelen een waardevolle rol in de gezondheidszorg, maar het is belangrijk om hun specifieke opleiding en bevoegdheden te begrijpen.

Enkele verschillen sommen we in een tabel op.

Wat is een nurse practitioner?

Een nurse practitioner is de Engelse vertaling van verpleegkundig specialist. De titel voor VS is in het buitenland dan ook nurse practitioner. In Nederland werden de termen voorheen nog door elkaar gehaald. De opleiding heet altijd nog MANP en staat voor Master of Advanced Nursing Practice. De nurse practitioner is de eerder gebruikte naam voor de verpleegkundig specialist.

Waar kan ik de opleiding tot VS of PA volgen?

De opleiding tot verpleegkundig specialist en physician assistant is in verschillende steden in Nederland te volgen. Voor een volledig overzicht kun je kijken op onze pagina over de opleidingen tot verpleegkundig specialist of physician assistant. Zoek je een specifieke opleidingsplaats? Op websites met zorggerelateerde vacatures kun je zoeken op deze functies.