Tijdens je werk of stage in de verpleging, is het goed om je regelmatig af te vragen waarom je doet zoals je doet. En waarom je handelt zoals je handelt. Om zo de zorg voor je patiënt te optimaliseren, maar vooral ook voor jezelf. Zodat je je sterke punten leert kennen, of bijvoorbeeld ontdekt waar je telkens weer tegenaan loopt. Zowel mbo– als hbo– verpleegkundigen worden geacht te reflecteren op hun handelen in de praktijk Je houdt jezelf als het ware een spiegel voor.
Wat is reflecteren?
Wanneer je reflecteert kijk je terug op je eigen denken of handelen. Het doel van een reflectie is ervan te leren en je verder te ontwikkelen. Daarvoor is het van belang dat je kritisch naar jezelf kijkt. Er zijn in de gezondheidszorg veel boeken geschreven over reflecteren, die je op weg kunnen helpen. Ook zijn er volop modellen die je kunt gebruiken om te reflecteren, zoals STARR, het ‘ui model’ of Korthagen.
Hoe reflecteer je goed op jezelf?
Reflectie op jezelf is een waardevol proces om meer inzicht te krijgen in je gedachten, gevoelens en gedragingen. Om effectief te reflecteren, is het belangrijk om een rustige omgeving te creëren waarin je kunt nadenken zonder afleiding. Stel jezelf vervolgens gerichte vragen, zoals “Wat heb ik geleerd?” of “Wat zou ik de volgende keer anders doen?” en schrijf je antwoorden op. Probeer ook objectief te zijn en bekijk de situatie vanuit verschillende perspectieven. Het kan ook nuttig zijn om feedback te vragen van anderen. Door regelmatig te reflecteren, kun je jezelf beter begrijpen en werken aan persoonlijke groei en ontwikkeling.
Wanneer moet ik reflecteren?
Tijdens je opleiding of studie verpleegkunde word regelmatig om een reflectieverslag gevraagd. Het is dan de bedoeling dat je terugkijkt op een situatie. Soms is de situatie die je omschrijft onverwachts gebeurt: bijvoorbeeld het eerste overlijden van een cliënt waar je bij bent. Een andere keer zag je op tegen een situatie en reflecteer je daarop: bijvoorbeeld een moeilijk gesprek met een collega. Wanneer je hierop gaat reflecteren zal je merken dat je je eigen gedachten en gedrag eens kritisch gaat analyseren. Je kunt zo bijvoorbeeld je sterke punten en valkuilen ontdekken en hier eventueel aan werken. De gevalideerde modellen (zoals STARR en Korthagen) helpen je aan de hand van een stappenplan, zodat reflectie gestructureerd en efficiënt gebeurt.
Hoe maak ik een reflectie?
Je kunt met een collega gaan zitten en mondeling reflecteren. Dat gebeurt vaak spontaan en kan je waardevolle informatie opleveren. Maar je kunt er ook goed voor gaan zitten en er een reflectieverslag van maken. Door dat te doen kom je beter tot de kern en kom je ‘dieper’ bij jezelf.
Je kunt gebruik maken van één van de boeken die speciaal voor verpleegkundigen zijn geschreven over het onderwerp.
Welke reflectiemodellen zijn er?
Reflecteren gebeurt het best aan de hand van een reflectiemodel. Dat is een handvat of methode die je de verschillende stappen van het proces doorloodsen. Daarbij wordt er vrijwel altijd gebruik gemaakt van een stappenplan. We noemen de meest gebruikte reflectiemodellen voor de verpleegkundige in de gezondheidszorg:
STARR model reflecteren
De STARR-methode is een veelgebruikte methode om te reflecteren op situaties en gebeurtenissen in de zorg, vooral door verpleegkundigen. STARR staat voor Situatie, Taak, Actie, Resultaat en Reflectie.
De STARR-methode is gebaseerd op het idee dat reflectie op eigen handelen en ervaringen kan leiden tot professionele groei en ontwikkeling. Verpleegkundigen gebruiken de methode om hun vaardigheden en kennis te verbeteren, en om beter te begrijpen hoe ze situaties kunnen aanpakken en oplossen.
Situatie
Waar speelde de situatie zich af? Wie waren er allemaal bij betrokken?
Taak
Wat was jouw rol in de situatie? Heb je dit al eerder meegemaakt? Had je een bepaald doel voor ogen? Waren er verwachtingen van jezelf of van anderen?
Actie
Welke actie heb je ondernemen? Waarom heb je gehandeld zoals je dat deed? Hoe heb je de situatie aangepakt?
Resultaat
Wat gebeurde er? Kreeg je het resultaat dat je verwachtte? Waarom wel of niet?
Reflectie
Ben je tevreden met hoe de situatie verliep? Hoe vind je dat je het hebt gedaan? Kun je de volgende keer iets anders of beter doen? Wat zijn daar dan voordelen of nadelen van?
Korthagen model reflecteren
De reflectiecyclus van Korthagen werd in 1993 ontwikkeld door de Nederlandse onderwijskundige Fred Korthagen. Door met dit reflectiemodel de vijf fases van de cyclus te doorlopen kun je systematisch reflecteren en terug te kijken op je eigen handelen. De vijf fases zijn:
Fase 1: Handelen
Vragen die je hier kunt stellen zijn: wat wilde ik doen? Waar wilde ik op letten?
Fase 2: Terugblikken op het handelen
Vragen die je hier kunt stellen zijn: wat deed ik concreet? Wat voelde ik? Wat deed ik?
Fase 3: Bewustwording
Vragen die je hier kunt stellen zijn: wat wil dit nu zeggen over mij? Wat is de invloed van de context (school, werk) hierbij? Hoe hangen de vorige fases met elkaar samen?
Fase 4: Formuleren van alternatieven
Vragen die je hier kunt stellen zijn: kan ik dit een volgende keer anders aanpakken? Wat zijn daar voor- en nadelen van? Wat zou ik de volgende keer anders doen? Neem ik bepaalde kennis mee voor de volgende keer?
Fase 5: Handelen / uitproberen
Let er op dat je aan alle verschillende fases voldoende aandacht schenkt.
