“Patiënt heeft pijn.”
“Cliënt is onrustig.”
“Bewoner slaapt slecht.”

Herkenbare observaties, toch? Maar hoe maak je er een goede PES-zin van? In deze blog leggen we uit hoe je een klacht omzet naar een verpleegkundig probleem, mét een juiste oorzaak (E) en signaal (S). Zo gebruik je de PES-structuur niet als invuloefening, maar als écht hulpmiddel voor methodisch rapporteren.

Stap 1: Herken de klacht, maar blijf niet hangen in de symptomen

Een klacht is meestal het eerste wat je signaleert of hoort van de patiënt. Bijvoorbeeld:

• “Ik heb hoofdpijn.”
• “Ik ben zo moe.”
• “Ik lig al nachten wakker.”

Maar let op: een klacht is nog geen verpleegkundig probleem. Het is het beginpunt van je klinisch redeneren.

Lees meer over verpleegkundige diagnoses in het boek van Lynda Carpenito: Handboek Verpleegkundige diagnosen

Stap 2: Denk verpleegkundig

Stel jezelf vragen als:

• Is dit iets waar ik als verpleegkundige op moet en kan handelen?
• Wat zie of hoor ik verder?
• Welke factoren lijken een rol te spelen?

Zo kom je tot een verpleegkundig probleem. Bijvoorbeeld:

• Verstoord slaappatroon
• Vermoeidheid
• Pijn

Stap 3: Onderzoek de oorzaak (E)

Een veelgemaakte fout is dat de E te vaag blijft (“door ziekte”) of te medisch is (“door infectie met streptokokken”).

Vraag jezelf af:

• Wat is in deze situatie de directe oorzaak van het probleem?
• Kunnen we daar verpleegkundig op interveniëren?

Bijvoorbeeld:

• Gerelateerd aan piekeren over de uitslag van een scan
• Gerelateerd aan onvoldoende balans tussen rust en activiteit
• Gerelateerd aan wondinfectie na operatie

Stap 4: Onderbouw met signalen (S)

De S is je bewijs — je observatie, meting of wat de patiënt zegt.
Kies signalen die het probleem én de oorzaak onderbouwen. Denk aan:

• “Patiënt scoort 8/10 op pijnschaal”
• “Cliënt meldt 3 nachten slecht te slapen”
• “Onrustig gedrag en trekken aan infuuslijn”

Voorbeeld: van klacht naar PES

Klacht: “Ik lig al nachten wakker.”

Goede PES-zin:
Verstoord slaappatroon gerelateerd aan piekeren over aankomende operatie, zoals blijkt uit melding van wakker liggen en vermoeidheid overdag.

Waarom dit klopt:

• De P is verpleegkundig en duidelijk geformuleerd.
• De E is concreet en beïnvloedbaar (angst/piekeren).
• De S is observeerbaar én afkomstig van de patiënt.

Meer weten over de PES-structuur?

Wil je meer leren over het opbouwen van goede PES-zinnen, met tips, valkuilen en praktijkvoorbeelden?
Bekijk onze uitgebreide pagina over de PES-structuur op eNurse.nl.

Ook interessant om verder te lezen:

• Zo werk je stap voor stap met klinisch redeneren in de praktijk
• Wil je zeker weten dat je goed rapporteert? Lees het artikel over de 10 meest gemaakte fouten tijdens het rapporteren